1961 Anayasasının Temel Özellikleri

ABSTRACT:  

Bu çalışmada 1960 hükümet darbesinin ardından 1924 Anayasası yerine yürürlüğe giren 1961 Anayasasını genel özellikleriyle değerlendirip, anlamaya çalışacağız.  

Anahtar Kelime: 1961 Anayasası. 

Giriş 

27 Mayıs 1960 yılında 37 genç subayın gerçekleştirdiği ihtilal ile hükümetin kendisi olan Demokrat Parti’yi elimine etmiştir. Bunun gerekçesi olarak iktidarın gösterdiği baskıcı politika gösterilirken; cumhurbaşkanı, genelkurmay başkanı ve başbakan gibi pek çok kişi tutuklanıp, TBMM ve 1924 Anayasası feshedilmiştir. TBMM’nin feshedilmesiyle beraber 23 subaydan oluşan ve yasama-yürütme güçlerini elinde bulunduran Milli Birlik Komitesi kuruldu. Bu komitenin kuruluşunun ana sebebi, anayasanın hazırlanma sürecinde gerekli yasaları çıkarmak olmuştur. Aynı anda anayasa hazırlıkları içinde olan Milli Birlik Komitesi, öğretim üyeleriyle kurulan İstanbul Komitesi’yle süreci hızlandırmayı planlamıştır. Ancak İstanbul Komitesi’nin radikal yasa tasarılarından ötürü, 6 Ocak 1961’de halkı daha iyi temsil edecek Kurucu Meclis kuruldu. Bu meclis Milli Birlik Komitesi ve Temsilciler Meclisi olarak 2 farklı oluşumdan oluşuyordu.  

9 Temmuz 1961 tarihinde, Türkiye tarihinin ilk referandumu sonucunda %60,4 dilimiyle kabul edilmiştir. Demokrat Parti’nin anayasa hazırlıklarında engellenmesinden ötürü kendi lobilerinin gücü, geri kalan %39,6 dilimdeki ret oranıyla yansıtılabilir. Anayasanın özelliklerinden bahsetmek gerekirse: 

• Yasama, yürütme ve yargı birbirinden ayrılmıştır. (Güçler ayrılığı) 
• Çoğulcu demokrasi ilkesi benimsenmiştir. (Çoğulcu demokrasi, çoğunluğun mutlak hakimiyetini reddedip, azınlıkların bir gün çoğunluk olabilme mottosunu benimser.) 
• Cumhurbaşkanı ve parti ilişiği kesilmiştir. 
• Anayasa Mahkemesi kurulmuştur. (Anayasa Mahkemesi, çıkarılan yasaların anayasaya uygunluğunu denetler.) 
• Yargı bağımsızlığı sağlanmıştır. 
• TBMM, Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu olarak ikiye ayrılmıştır.  
• Hakimlik teminatı getirilmiştir. (Hakimlik teminatı, hakimlerin azlolunmasını engeller.) 

• Yönetimin bütün hareketleri ve yürütme Danıştay denetime bırakılmıştır. 
• Temel hak ve özgürlükler güvenceye alınmıştır. 
• Çoğulcu yapı ve siyasi partiler kaleme alınmıştır. 
• Devlet Planlama Teşkilatı kurulmuştur.  
• Memur ve işçilere sendika kurma ve grev hakkı tanınmıştır.  
• TRT bağımsızlaştırılmıştır. 
• Üniversiteler bağımsızlaştırılmıştır. 
• Sosyal devlet olgusu eklenmiştir. (Sosyal devlet veya “Refah” devleti, vatandaşlarının refah sorumluluğunu birincil kabul eden devlet anlayışıdır.) 
• Yargı kararı olmaksızın yönetimden uzaklaştırma kaldırılmıştır. 
• Önceden izin almadan protesto hakkı tanınmıştır.  

RESULT 

1961 Anayasasının en çarpıcı, göze batan ve “temel” özellikleri bunlardır. Buradan çıkarabileceğimiz sonuç demokrasinin her ne kadar gözde bir yönetim biçimi de olsa halkın refahı adına yapılabilecek şeylerin maalesef oy birliğiyle sağlanamadığını göz önüne sermiş bir anayasadır bu. 

Berkay GÜLÜNAY